Tekst
In den name Godes, amen.
Wy, prelaten, gemene hoefftlingen, rechtere ende gemene meente van den Halffampte, Marne, Myddagerlande, Honsinge-Oesterampt, Fywelinge-Westerampt, Fywelinge-Oesterampt, Dyuerdeswolt, Langewolt ende Hummerselanden; borgermestere, raed end mene meente in Groningen doen kundich allen luden myt dessen openen breve, dat wy omme nutticheit, eendracht ende salicheit onses menen Vrieslandes ende der Stad myt malkanderen leeffliken ons hebben verdragen, begrepen ende myt gansen trouwen geloefft
[1] enen steden vasten vrede myt malkanderen to holden, vry ende veerdich myt malkanderen vry ende vriesch to beschermen;
[2] ende dat een yewlick syn gued, herlicheit, redscap ende rechte vry ende veerdich bruke;1
[3] ende nemande uut der Stad ende Lande balling to leggen, dat en were dattet yemant myt rechte verboerde offte verwrachte, offte voervluchtich worde van mysdaden ende niet to rechte komen wolde;
[4] ende we up den anderen to spreken hevet, de late em rechten na landrechte allene daer de sake up leget, ende verlate krachtes ende geweldes;2
[5] ende wy willen samentlike alle Duessche ende Zudersche heren ende alle andere heren ende luden van buten onsen landen ende stad, de onse landen offte stad offte luden beschedigen wyllen in lyve offte in guede myt onrechte, buten onse landen ende stad holden ende de onse vryheit krencken wyllen;
- ende elk sal den anderen to hulpe komen na synre macht ende gelegenheit der stede, tot ontkenninge der gude mans de daer nu to geramet sint ende hiirnamaels daerto geramet sullen worden daer des te doende is ende daer de lande ende stad die meeste noet hebben;
- elk up syns selves kost ende aventuer, sunder vertreck, wanneer wy daerto vermaent worden, by eenre pene van dusent olde schilde, ende den schilt voer dertich olde Vleemschen grote gerekent by des menen landes tofaer;
- ende de broke sal de stad boren ende keren tot des menen landes orbar in bussen, krude, pylen ende ander orbar alst den lande ende der stad nutte ende orbar is;3
[6] item weer yenich land offte ampt offte buerscap offte yenich man in den vors. lande offte stad offte buten den lande offte buten der stad, die den hoefflingen offte der stad ende der meente to onwyllen were ende beschedigede myt huusen to besetten offte vroemde luden int land haelde offte anders geweltlike saken deden in dessen landen, daer de hoefftlingen ende meente van den landen ende van der stad ende de in onsen verbonde sint last offte scade van quame offte van komen mochte, dat sullen wy malkanderen trouliken helpen keeren ende wederstaen myt lyve ende myt guede alze wy daerto vermaent worden by der vors. pene;4
[7] item we vangenscap offte roeff doet myt overweldiger hand: den vangen sal men quyt laten ende dat roeffguet sal men twyscat wedergeven ende betalen, ende dat by des landes ende stad tofaer;
- ende daerto breket hie hundert olde schilde tegens de stad ende tegens de lande, ist dattet roeff weerdich sy boven vijff olde schilde payments als vors. is; ende is dat roeff myn weert, so is de broke van elken olden schilt twintich olde schilde;
- ende worde dat roeff verseken, hiel offte en diel, ende nochtant yechte gevonden ende gemaket worde, so sal men dat berichten alze deverie;
- ende reysede men daeromme, so sal hie daerto betalen kost, arbeit ende all dat daerup gaet, diegene de dat roeff hefft gedaen ende de den ontholdet;5
[8] item wanneer die lande ende stad reysen wyllen den overheregen ende overweldigen to berichten bynnen landes, so mogen de landen ende stad kesen uut wat lande dat sie wyllen ghyselen in de stad to leggen in ene ersame harberge ende daer niet uut to scheiden eer de reyse gedaen is;
- ende de ghyselen sullen daer guet voer wesen dat oere hoefflingen, meente ende lande den lande ende der stad trouwe sullen wesen ende hoger en sullen sie niet beswaert wesen;6
[9] item wen de keder, redge offte rechters niet rechten wyllen offte onrecht doen, de mach sine sake beropen in de stad to Groningen bynnen teyn dagen sine beropinge uut der stad to halen;
- ende we des niet en doet, die en sal sine clage niet gehoert wesen ende der rechters doem sal standachtich bliven;
- ende wanneer yemande sine sake beropen hevet als vors. is, so sal de redge offte rechter em van stonden an syn guet offte pande wedergeven ende dat roeff myt enen borgen laten vryen ende de sake laten staen all want ter tyt de sake in den menen landeswarve gescheiden is nae landrechte;
- ende wel sine sake beropet, die sall de sake vervolgen in de stad in den naesten warve, voert in den anderen ende in den derden, offte de sake niet eer gescheiden worde, by vijff olde marc, ende by verlees der saken; so to verstaen: offte de rechter niet en quame sinen doem to verantworden in drien warven als vors. is, so sullen de parten daer niet mede versumet wesen in oere saken offte doemen inden dat sie to warve quamen als vors. is, men de rechter sal breken vijff marc ende daerto de versetene pene;
- ende de sake sal men rechten in den warve, ende de redge offte rechter sal borge to mote setten by vijff marc, ende sullen oeren doem beschermen ende vorantworden in de stad in den naesten warve na der beropinge, voert in den anderen ende in den derden, offte de sake niet eer gescheiden wort; ende alle saken de an de lande en de stad beropen worden, de sal men myt rechte scheiden bynnen drie warven in de stad, ten were dattet by beyder parte moede langer gevarstet worde;
- ende worde des redgen offte rechters doem in der macht ende voert recht gevonden, so sal hie machtich wesen de sake voert uut to rechten, all weer hie uut den ede gegaen;
- ende wel to warve komet up den gesatten warffdach, daer sal men warff mede holden, ende wes sie sluten ende ordelen, dat sal in der macht ende van weerden wesen, oec wo luttick daer sint;7
[10] item offte yemant stele uut dat ene land in dat ander, offte bynnen landes by dage offte by nachte ende dat openbaer worde, den dieff sal men hangen omme die weerde van enen olden schilt; ende ist myn weerdich, dat sal men berichten alst behoerlijc is;8
[11] item offte yenich mysdadich mensche voervluchtich worde uut den enen lande ende stad in dat ander van moertdaden, verraderie, moertbrand, deverie offte de anders grote boesheit gedaen hadde, uutgesecht sympel doetslach, die na rechte des landes ende der stad syn lijff verboert hadde daer die daet geschien were, ende de vrenden offte dat recht des landes offte der stede vervollich daeromme deden, so solde de rechter den mysdadigen menschen vangen ende overrechten offte de sake myt gueden luden ende tugen yechtich worde ende waergemaket, offte de rechter solde den mysdadigen menschen overgeven den vrenden ende senden weder onbehindert synre gesunde van den vrenden in dat lant offte stede daer de mysdaet geschiet were;9
[12] item nemant orloch an to nemen buten der mene lande ende stad wylle offt nemant buten den anderen vroemede luden van buten landes in dat land to leden omme yemande daermede to beschadigen by der vors. pene.10
[13] item dat elk man de breket, dat hie betere ende bote in wat lande ende stede dat hie mysdoet; ende weert dat yemande den anderen doetsloge, dat God verbeden mote, in den menen landes ende stad warve offte in herevaert up den wege uut offte to huus, den doden sal men gelden myt ses mannegelt, elk mangelt gerekent voer twintich olde schilden, elken schilt voer dertich olde Vleemschen gerekent, ende halff so vele to broke;
- ende geschiede dat enen borgemester off raedman, hoefftman, keder, redge offte rechter in den warffvrede offte in den herevaerde, so were dat twaleff mannegelt, elck mangelt to betalen als vors. is ende halff soe vele to broke;
- ende des gelikes salt wesen offte dat enen geestliken persoene geschiede de tot der hilligen orde gewyet were, die in der lande offte stad dienste offte bedrive were;11
[14] item worde yenich man gelemet offte gewondet, daer solde men bote ende broke voer geven als dat boert by den mangelde; ende mochte de handdadige niet vuldoen voer bote ende vor broke, so sullen ses sine naesten handen vuldoen voer bote als landrecht is, na inholt onses verbondes, ende niet voer den broke offte sie sullen den handdadigen vangen ende overleveren den beserigeden;
[15] item voert alle andere doetdiel, leemten ende wondingen de daer gevallen mogen tusschen den lande ende stad bynnen dessen vrede, die sullen wesen dryvolt mangelt ende dryvolt bote, ende halff so vele to broke myt payment als vors. is to betalen, beholden elken lande ende der stad oers olden rechtes end oer olde breve die sie onder emselven ende myt malkanderen hebben van wondingen offte van broke, die dessen breeff niet en tegens gaen;12
[16] item so wyllen wy vier warven holden offte meer in de stad des jaers, van Mydvasten to Sunte Mertensdage in den winter, ende die warve mogen de rechters mytten hoefftmans setten up wat tijden dattet em nuttest ende orbar duncket to wesen;13
[17] item so en sal men geen koren uutvoeren anders dan dat van buten over zee ende zand hiir komet;14
[18] item geen vreemt bier en sal men tappen in dessen vors. landen to kope offte hebben, anders dan de prelaten, hoefftlingen ende guede mans selven in oer eygen huus to drincken;15
[19] item so en sal men geen beer in dessen vors. lande brouwen toe verkopen, anders dan elk in syns selves huus behovet to drincken.
Ende dyt verbont sal duren stede ende vast, teyn jaer lang na datum des breves naestkomende; ende wel desses verbondes tendes den vors. jaermalen niet langer en genoget, die sal dat den anderen een jaer lang to voren upseggen mytter stad offte lande zegelen.
Ende desse vors. articulen ende punten hebben wy malkanderen by trow ende ere myt hande ende munde stede, vast ende onverbroken geloefft to holden, sunder alle argelist.
In orkonde der waerheit hebben wy, prelaten, hoefftlingen, rechteren ende gemene meenten van Hunsinge, Fywelinge, Langewolt ende Hummerselanden onse gemene landeszegelen ende wy, borgermestere ende raed der stad Groningen vorg. onser stad zegel beneden an dessen breeff gehangen.
Ghegeven in den jaer ons Heren dusent vierhundert drie ende tsoventich, des vrydages na sunte Petersdach ad vincula.16